Γενική Περίληψη
Η «απευθείας ανάθεση» δημόσιας σύμβασης είναι μια εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης, όπου μια δημόσια αρχή (Αναθέτουσα Αρχή/Αναθέτων Φορέας) αναθέτει μια σύμβαση σε έναν συγκεκριμένο προμηθευτή αγαθών ή πάροχο υπηρεσιών ή εργολάβο ή μελετητή χωρίς να καταφύγει σε μία από τις διαδικασίες ανάθεσης που προβλέπονται στο άρθρο 26 του Ν.4412/2016.
Γενικά, η απευθείας ανάθεση δημόσιας σύμβασης υπόκειται σε αυστηρούς διαδικαστικούς περιορισμούς, και πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες ειδικές νομοθετικές διατάξεις (π.χ αποφυγή φαινομένων τεχνητής κατάτμησης μιας σύμβασης).
Σκοπός αυτής είναι να διασφαλίσει ότι οι δημόσιες αρχές μπορούν να ανταποκριθούν γρήγορα και αποτελεσματικά σε επείγουσες ανάγκες ή καταστάσεις όπου έτερες διαδικασίες ανάθεσης επιφέρουν αχρείαστα διαχειριστικά κόστη [cost – benefit approach].
Η σχετική ανάλυση του αντικειμένου θέματος, συμπεριλαμβανομένου της αντίστοιχης τεκμηρίωσης, υλοποιείται μέσω τριών αυτοτελών άρθρων (Μέρος Α + Μέρος Β + Μέρος Γ).
Μέρος [Α] Η απευθείας ανάθεση δημόσιας σύμβασης κατά τον Ν.4412/2016 (μετά των τροποποιήσεων του Ν.4782/2021) – Βασικό Πλαίσιο
[Α1] Εισαγωγικά
Ορισμός: Σύμφωνα με το άρθρο 2 «Ορισμοί», παράγραφος 1(31) του Ν.4412/2016, ως «απευθείας ανάθεση» νοείται η διαδικασία ανάθεσης σύμβασης [Στοιχείο Ανάλυσης Ι] με ή χωρίς εκ των προτέρων δημοσιότητα κατά περίπτωση, σύμφωνα με την παρ. 3 των άρθρων 120 [Βιβλίο Ι] και 330 [Βιβλίο ΙΙ], στο πλαίσιο της οποίας οι Αναθέτουσες Αρχές/Αναθέτοντες Φορείς αναθέτουν σύμβαση στον Οικονομικό Φορέα της επιλογής τους, κατόπιν έρευνας αγοράς [Στοιχείο Ανάλυσης ΙΙ], σύμφωνα με όσα ορίζονται στα άρθρα 118 [Βιβλίο Ι] και 328 [Βιβλίο ΙΙ].
[Στοιχείο Ανάλυσης Ι]: Πέραν της απευθείας ανάθεσης (εξαιρετική διαδικασία), ο Ν.4412/2016 με το άρθρο 26 προβλέπει τις κάτωθι διαδικασίες ανάθεσης [στη διακριτική ευχέρεια η επιλογή ή μη αυτών από την Αναθέτουσα Αρχή/Αναθέτων Φορέα, όταν είμαστε στα χρηματικά όρια της απευθείας ανάθεσης]:
- ανοικτή διαδικασία [άνευ προϋποθέσεων]
- κλειστή διαδικασία [άνευ προϋποθέσεων]
- ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση [προϋποθέσεις]
- ανταγωνιστικός διάλογος [προϋποθέσεις]
- σύμπραξη καινοτομίας [προϋποθέσεις]
- διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση [εξαιρετική διαδικασία – ειδικές προϋποθέσεις]
Επιπρόσθετα, για τις δημόσιες συμβάσεις ήσσονος αξίας (άρθρο 117Α για το Βιβλίο Ι & άρθρο 327Α για το Βιβλίο ΙΙ), με την έννοια της περ. 30α, της παρ. 1, του άρθρου 2 «Ορισμοί» του Ν.4412/2016 (δηλαδή δημόσιες συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία μέχρι 2.500 ευρώ, προ Φ.Π.Α.), είναι δυνατό να μην ακολουθείται διαδικασία ανάθεσης σύμβασης και οι πληρωμές να εκτελούνται ως εξόφληση έναντι νόμιμου φορολογικού παραστατικού, χωρίς να απαιτούνται έκδοση πράξης ανάθεσης ή οι διαδικασίες εκτέλεσης του παρόντος από την Αναθέτουσα Αρχή/Αναθέτοντα Φορέα.
[Στοιχείο Ανάλυσης ΙΙ]: Επισημαίνεται ότι η προϋπόθεση της έρευνας αγοράς, πριν την τροποποίηση του άρθρου 2 «Ορισμοί», παράγραφος 1(30) «απευθείας ανάθεση» του Ν.4412/2016 με το άρθρο 1 του Ν.4782/2021, είχε την ακόλουθη διατύπωση «…κατόπιν έρευνας αγοράς και διαβούλευσης με έναν ή περισσότερους Οικονομικούς Φορείς…».
Δεδομένου ότι εξακολουθεί να παραμένει, στην προτεινόμενη διάταξη η «έρευνα αγοράς», ως προϋπόθεση νομιμότητας της διαδικασίας, επισημαίνεται ότι η ερμηνεία της εν λόγω προϋπόθεσης, ιδίως κατά τον έλεγχο των σχετικών δαπανών, είτε από το Ελεγκτικό Συνέδριο, είτε από τους αρμόδιους, κατά περίπτωση, εκκαθαριστές δαπανών, έχει προκαλέσει ζητήματα κατά τη θεώρηση των οικείων δαπανών, καθώς ερμηνεύεται πολλές φορές συσταλτικά, συνδεόμενη αποκλειστικά με την υποβολή τουλάχιστον τριών (3) εγγράφων προφορών, χωρίς η εν λόγω ερμηνεία να προκύπτει από το γράμμα της διάταξης ή από τη σαφή βούληση του νομοθέτη.
Εν τούτοις, από την τελολογία των διατάξεων περί απευθείας ανάθεσης (μετά και τις συγκεκριμένες τροποποιήσεις που επέφερε ο Ν.4782/2021 στον Ν.4412/2016) εκτιμάται ότι η διαδικασία της έρευνας αγοράς, αποσκοπεί στην διαπίστωση του επιπέδου του ανταγωνισμού σε ορισμένη αγορά και αποτελεί ενέργεια στην οποία προβαίνει το αρμόδιο όργανο πριν την αποστολή της πρόσκλησης για υποβολή προσφοράς από τους Οικονομικούς Φορείς.
Εν κατακλείδι, η διάταξη αυτή εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση αναλογικά και όχι με τρόπο που να αυξάνει δυσανάλογα το διοικητικό βάρος στις Αναθέτουσες Αρχές/Αναθέτοντες Φορείς.
[Α2] Χρηματικά ποσά
Σε σχέση με την δυνατότητα χρήσης της απευθείας ανάθεσης για την υλοποίηση μιας δημόσιας σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 118 του Ν.4412/2016, επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της δημόσιας σύμβασης είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των 30.000,00€, προ Φ.Π.Α. [για αγαθά, γενικές υπηρεσίες και τεχνικές μελέτες], κατ’ εξαίρεση για ορισμένες δημόσιες συμβάσεις [έργα & οι συμβάσεις υπηρεσιών, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 107 έως 110 του Ν.4412/2016] ίση ή κατώτερη από το ποσό των 60.000,00€, προ Φ.Π.Α..
Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα έχουμε την κάτωθι σχέση:
2.500€ < απευθείας ανάθεση ≤ 30.000€ (ή 60.000€)
[Α3] Διαδικαστικοί κανόνες
Διενεργείται από τις υπηρεσίες της Αναθέτουσας Αρχής χωρίς την ανάγκη γνωμοδότησης συλλογικού οργάνου [στη διακριτική ευχέρεια η συγκρότηση ή μη αυτού]
Η εκδοθείσα απόφαση [εκτελεστή διοικητική πράξη] της απευθείας ανάθεσης κοινοποιείται στον Οικονομικό Φορέα και δημοσιεύεται στο Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ., σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 38 του Ν.4412/2016, περιέχοντας ελάχιστο περιεχόμενο [απόφαση απευθείας ανάθεσης ≠ κατακυρωτική απόφαση, η οποία περιέχει σειρά στοιχείων του άρθρου 105 του Ν.4412/2016]
ΠΡΟΣΟΧΗ: Παραβίαση της ανωτέρω υποχρέωσης δημοσίευσης καθιστά την δημόσια σύμβαση αυτοδικαίως άκυρη [απόλυτη ακυρότητα]
Σε σχέση με το περιεχόμενο της απόφασης της απευθείας ανάθεσης έχουμε:
•Επωνυμία και στοιχεία της αναθέτουσας αρχής.
•Περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης και της αξίας της.
•Όνομα και στοιχεία επικοινωνίας του αναδόχου.
•Κάθε άλλη πληροφορία που κρίνεται απαραίτητη.
Μετά την απόφαση ανάθεσης ακολουθεί η υπογραφή σχετικού συμφωνητικού μεταξύ των μερών. Όσον αφορά το εν λόγω συμφωνητικό:
•Απαιτείται [δέσμια αρμοδιότητα] για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία άνω των 2.500,00€, με την επιφύλαξη της παρ. 6 του άρθρου 105, περί κατακύρωσης και σύναψης σύμβασης.
•Η σύμβαση θεωρείται συναφθείσα με την κοινοποίηση της απόφασης Ανάθεσης.
•Το συμφωνητικό έχει αποδεικτικό χαρακτήρα.
Τέλος, συγκεκριμένοι περιορισμοί τίθενται όσον αφορά τις συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τις παραγράφους 4 και 5 του άρθρου 118 του Ν.4412/2016 [μικρότεροι βαθμοί ελευθερίας για την Αναθέτουσα Αρχή].
